Thời điểm giao mùa, cũng như trong đợt không khí ẩm, nhiều gia đình lo lắng khi các bé liên tục ốm sốt. Mùa hè sắp đến, các cha mẹ càng cẩn trọng hơn với việc ăn quà vặt của các con, nhất là khi các con muốn ăn kem để giải nhiệt. Vậy, nguyên nhân của những đợt ốm này là gì? Có phải vì các bé mặc không đủ ấm, hay ăn đồ lạnh nên mới gây ra viêm họng?

1      Viêm đường hô hấp trên là gì?  

Đường hô hấp gồm hầu, xoang, mũi, họng, thanh quản và thực quản. Vậy nên viêm đường hô hấp trên có thể biểu hiện ở bất kì bộ phận nào trong đường hô hấp. Nếu như viêm vùng mũi, thì sẽ có các triệu chứng chảy nước mũi, hắt hơi, sổ mũi. Viêm họng sẽ có biểu hiện đau họng, sốt. Viêm thanh quản sẽ có khản tiếng và ho nhiều trong một số trường hợp.

Sơ đồ hệ hô hấp

Do hệ hô hấp phải làm việc trực tiếp với không khí (lấy, làm ấm, và lọc không khí bên ngoài để đưa vào cơ thể) nên khi môi trường không khí xuất hiện những điều kiện bất lợi như bụi, virus, vi khuẩn, thì đường hô hấp trên sẽ phải gánh chịu hết. Chính vị vậy, viêm đường hô hấp trên là bệnh phổ biến nhất trong các bệnh liên quan đến đường hô hấp. 

Dân gian vẫn thường khuyên, trẻ phải được mặc đủ ấm trong mùa đông, không được ăn ngay đồ lấy từ tủ lạnh ra, nhưng trên thực tế, các căn nguyên gây nên bệnh viêm đường hô hấp trên, về cơ bản là do virus, vi khuẩn, và vi sinh vật.

Các loại virus chúng ta vẫn thường biết đến bao gồm virus cúm, virus hợp bào hô hấp RSV. Các loại vi khuẩn thường gặp bao gồm vi khuẩn liên cầu, phế cầu, moraxella, … Tất cả các căn nguyên từ trước đến nay được cho là do trở trời, hoặc do lạnh, thực tế là đều do thời tiết thay đổi, đặc biệt trong khoảng thời gian chuyển mùa từ đông sang xuân, vào các mùa ẩm, các loại virus, vi khuẩn được cơ sinh sôi nảy nở do điều kiện môi trường thích hợp. Khi sức đề kháng bắt đầu yếu, trẻ sẽ có biểu hiện của bệnh. 

Thông thường, cho các con mặc ấm cũng không có nghĩa là bảo vệ được các con khỏi căn bệnh, bởi bệnh có thể dễ dàng bị lây nhiễm qua đường hô hấp. Các bé bị nhiễm bệnh có hiện tượng hắt hơi, sổ mũi, làm phát tán virus và vi khuẩn vào môi trường không khí xung quanh, khiến các bé trong cùng khu vực sinh hoạt, sinh sống dễ bị lây theo. 

Tổ chức y tế thế giới xếp Việt Nam vào nước có tỉ lệ kháng kháng sinh cao nhất thế giới. Trong khi kháng sinh thế hệ 1 vẫn đang phát huy hiệu quả tại nhiều quốc gia phát triển thì Việt Nam đã phải cầu viện kháng sinh thế hệ 3 và 4. 

Thống kê từ bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2017, có tới 30% bệnh nhi có vi khuẩn kháng thuốc. Hiện tượng này xảy ra là do thông thường, 80% nguyên nhân gây bệnh viêm đường hô hấp trên là do virus gây ra, đôi khi không chỉ một mà đến 2-3 loại virus khác nhau tấn công cơ thể bé cùng một lúc. Phản ứng của phụ huynh khi thấy con ốm thường là cho con uống kháng sinh, tuy nhiên kháng sinh lại chỉ có chức năng diệt vi khuẩn chứ không phải diệt virus, vậy nên con không khỏi. Sau một vài ngày không thấy bệnh tình của con đi theo chiều hướng tốt, lại càng sốt ruột và đổi sang sử dụng loại kháng sinh khác. Điều này dẫn tới hai hậu quả: thứ nhất, trẻ đang không được uống loại thuốc có thể giúp mình khỏi bệnh, thứ hai, các phụ huynh đang tạo điều kiện để cho các vi khuẩn trong cơ thể bé có “sức đề kháng” tốt hơn, từ đó tăng khả năng kháng thuốc của các bé.

Theo Bệnh viện Nhi TW, trong 2000 bệnh nhi, 73% bé được điều trị viêm đường hô hấp trên có nguyên căn là do virus; do vi khuẩn chỉ chiếm khoảng 20%.

Các bệnh liên quan đến viêm đường hô hấp trên thường sẽ có diễn biến tốt hơn sau khoảng 1 – 2 tuần. Tuần đầu tiên bệnh sẽ rất dữ dội, dễ khiến cha mẹ lo lắng, sốt ruột. Tuy nhiên, đây là bệnh mà cơ thể có thể tự chữa được, với sự làm việc cật lực từ hệ miễn dịch của bé. Cơ thể cần có thời gian để đào thải virus, không nên tự ý cho con uống kháng sinh. Trên thế giới hiện nay đã có những ca siêu nhờn thuốc, tức là không có loại kháng sinh nào có thể chữa khỏi được. Tỷ lệ tử vong do siêu kháng thuốc là rất cao, hơn cả tỷ lệ tử vong do ung thư.

Trong một tuần đầu tiên, các con có thể có các triệu chứng nhưng ho, sổ mũi, sốt cao. Do bệnh có thể thể hiện ở nhiều bộ phận khác nhau của hệ hô hấp, tốt nhất cha mẹ nên cho con điều trị theo triệu chứng.

Sốt cao: Dùng paracetamol (chú ý liều lượng theo cân nặng), có thể sử dụng 4-6 tiếng một lần nếu có hiện tượng sốt trở lại.

Sổ mũi: Vệ sinh mũi cho con, nhưng không nên lạm dụng việc dùng nước muối để rửa mũi. Nếu cha mẹ bơm rửa không đúng cách, nước muối có thể gây trào ngược và dẫn đến viêm tai. Dùng nhiều nước muối quá mức cũng dẫn đến tình trạng teo niêm mạc mũi. Tốt nhất khi con bị chảy nhiều nước mũi, nên dùng khăn thấm nhẹ nhàng, không nên ép con xì mũi mạnh.

Ho: Một số phụ huynh nghe con ho là xót ruột, muốn con mau ngắt cơn ho nên đã cầu cứu thuốc ho, tuy nhiên, ho là phản xạ của đường thở để tống dị vật, đờm dãi ra. Bản chất ho là cách để bảo vệ cơ thể. Trong trường hợp bệnh nhân đã quá mệt mỏi vì ho nhiều, bệnh nhân mới nên sử dụng thuốc ho.

Ngoài biện pháp dùng thuốc, cha mẹ cần lưu ý luôn cho con uống đủ và nhiều nước do cơ thể bé sẽ mất nước vì ho, sốt, sổ mũi. Nên ăn đồ lỏng nhẹ và không nên ép con ăn để con không bị nôn chớ. Nên ưu tiên cho con được nghỉ ngơi, khi trẻ khỏi bệnh sẽ ăn bù lại sau.

Trẻ sơ sinh bú kém

Trẻ bỏ ăn

Trẻ sốt cao liên tục 39 độ không giảm kể cả khi đã sử dụng thuốc hạ sốt

Trẻ bị co giật, lừ đừ, hoặc hôn mê

Trẻ thở khác ngày thường, thở nhanh, thở mệt.

Do bệnh nhiễm qua đường hô hấp, tức là có thể bị nhiễm từ môi trường xung quanh, nên cách tốt nhất cha mẹ có thể làm là:

Cách ly trẻ khỏi người ốm bệnh

Ngoài cách ly còn phải luôn vệ sinh tay chân sạch sẽ. Cha mẹ tiếp xúc với trẻ ốm khác rồi tiếp xúc với trẻ khỏe mạnh cũng khiến bé bị lây. Một khi có người bệnh, luôn ghi nhớ virus và vi khuẩn gây bệnh có thể tồn tại tới hơn một tuần.

Trẻ dưới 1 tuổi nên được uống sữa mẹ - do sữa mẹ có nhiều kháng thể giúp con chống lại bệnh tật

Mặc dù lạnh không phải căn nguyên nhưng khi trời lạnh cũng nên giữ ấm cho con

Ra đường nhất định đeo khẩu trang

Đảm bảo dinh dưỡng cho bé

Trên đây là những thông tin cần thiết cho cha mẹ về căn bệnh viêm đường hô hấp trên. Hy vọng sau bài viết này, cha mẹ có các quyết định đúng đắn và nhanh chóng hơn khi con có biểu hiện của bệnh. Chúc các bé và gia đình luôn khỏe mạnh, hạnh phúc!